MIĘDZYNARODOWE OSIĄGNIĘCIA POLSKIEJ URBANISTYKI

SŁAWOMIR GZELL

Nie jest łatwo ocenić, co z polskiej współczesnej urbanistycznej twórczości jest osiągnięciem na skalę międzynarodową. Potrzebne są tu kryteria oceny, ale nie będą one nigdy dostatecznie oczywiste i zaaprobowane przez wszystkich. Stąd lepszy jest po prostu przegląd dzieł, uważanych za polskie ikony urbanistyki i stwierdzenie, czy są znane zagranicą. Dla lepszej prezentacji można wprowadzić podział zgodny z definicją mówiącą, że urbanistyka to nauka i sztuka budowy miast. Tak więc w dziedzinie nauki osiągnięciem jest wprowadzenie do powszechnego stosowania analizy progowej przez B. Malisza i potem J. Kozłowskiego (1963). Jeśli chodzi o prace studialne z pogranicza nauki i projektowania, to bezsprzecznie wymienić trzeba projekt Warszawy Funkcjonalnej J.O. Chmielewskiego i Sz. Syrkusa (1933). Zauważeni laureaci konkursów urbanistycznych to J.M. Chmielewski, J. Kazubiński i K. Kuraś z zespołem, autorzy projektu miasta Espoo w Finlandii (1967) oraz K. Domaradzki, O. Dziekoński i Z. Garbowski z zespołem, autorzy przebudowy Nowego Belgradu w Jugosławii (1986). Do sukcesów można także zaliczyć pracę wielu polskich urbanistów w agendach ONZ i przy projektach choćby takich miast, jak Singapur (K. Olszewski), a także odbudowę Starego Miasta w Warszawie, uznaną przez Ch. Jencksa za jedno ze zresztą licznych źródeł postmodernizmu. Nie jest to wiele. Szczególnie żałować trzeba, że nie przebiły się do świadomości świata: teoria elementów kompozycji urbanistycznej K. Wejcherta, przedwojenna budowa Gdyni i Centralnego Okręgu Przemysłowego, powojenna akcja planów uproszczonych na Ziemiach Odzyskanych czy Linearny System Ciągły O. Hansena. Czy dziś mamy szanse wejścia do annałów urbanistyki światowej? Może to być trudne, zważywszy na fakt lekceważenia pracy urbanistów, najlepszych znawców urbanistyki jako nauki i sztuki budowy, przez tych wszystkich, którzy odpowiadają dziś za kształt polskiej przestrzeni.

Słowa kluczowe: urbanistyka polska