GDZIE W OLSZTYNIE JEST RATUSZ STARY?
DARIUSZ CHODKOWSKI
WIESŁAWA CHODKOWSKA
Na przełomie XX i XXI w Olsztynie prowadzono prace remontowe na zespole zabudowy śródrynkowej tradycyjnie nazywanej Stary Ratusz. Podczas prac na południowym skrzydle zespołu usunięto tynki. Spod tynków ukazało się gotyckie lico ścian. Odkrycie średniowiecznej budowli było niespodziewane. W tradycji historyków zajmujących się dziejami miasta Olsztyna panowała opinia, że budynek olsztyńskiego ratusza spłonął podczas pożaru w 1621 r.
Autorzy artykułu, pełniący wtedy nadzór konserwatorski nad pracami, inspirowani odkrytym artefaktem rozpoczęli badania architektury. Prace obejmowały badanie dokumentów, ikonografii, oraz weryfikację formułowanych wniosków, na istniejącym obiekcie. W wyniku tej pracy ustalono, że zachowana budowla, mimo kilkukrotnych przebudów, może pochodzić drugiej połowy XIV w.
W trakcie prac badawczych ustalono, że gotyckie lico budynku zakryto około 1770 r. W tym okresie zachodni szczyt budynku runął i rozpoczęto prace remontowe związane z jego odbudową. Nową ścianę wzniesiono na nowym fundamencie. Te prace przypadają na pierwszy rozbiór Polski. Warmia, a wraz z nią Olsztyn objęła administracja Pruska. Możliwe, że chęć ukrycia obcych dla „teutońskiego ducha” dekoracji w ośli grzbiet, była powodem decyzji nakazującej tynkowanie budowli. Od tego czasu w dokumentach pojawiają się wzmianki mówiące o tym, że gotyckiego ratusza w Olsztynie nie ma. Ten stan trwał ponad dwieście lat, do czasu gdy spod warstw tynku odkryto średniowieczną budowlę.
Podczas prac badawczych ustalono, że zachowany budynek pierwotnie pełnił funkcje domu handlowego. Podobne, zwykle o dwu kondygnacjach domy handlowe, zwane smatruzami stanowiły śródrynkową zabudowę średniowiecznych miast na terenie Śląska, oraz innych zachodnich miast. Wielokrotnie w późniejszym okresie piętro wielu takich domów handlowych adoptowano na salę rady. Podobnie postąpiono z budynkiem w Olsztynie.
Podczas adaptacji pietra na salę posiedzeń rady przebudowano wschodni szczyt budynku. Po tej przebudowie otrzymał odkryty wystrój w ośle grzbiety.
Obecnie po pracach konserwatorskich okazała średniowieczna budowla wypełnia olsztyński rynek i obok katedry, miejskiej bramy, zamku kapituły stanowi dopełnienie programu urbanistycznego średniowiecznego miasta w granicach reliktów murów obronnych.
DARIUSZ CHODKOWSKI
WIESŁAWA CHODKOWSKA
Na przełomie XX i XXI w Olsztynie prowadzono prace remontowe na zespole zabudowy śródrynkowej tradycyjnie nazywanej Stary Ratusz. Podczas prac na południowym skrzydle zespołu usunięto tynki. Spod tynków ukazało się gotyckie lico ścian. Odkrycie średniowiecznej budowli było niespodziewane. W tradycji historyków zajmujących się dziejami miasta Olsztyna panowała opinia, że budynek olsztyńskiego ratusza spłonął podczas pożaru w 1621 r.
Autorzy artykułu, pełniący wtedy nadzór konserwatorski nad pracami, inspirowani odkrytym artefaktem rozpoczęli badania architektury. Prace obejmowały badanie dokumentów, ikonografii, oraz weryfikację formułowanych wniosków, na istniejącym obiekcie. W wyniku tej pracy ustalono, że zachowana budowla, mimo kilkukrotnych przebudów, może pochodzić drugiej połowy XIV w.
W trakcie prac badawczych ustalono, że gotyckie lico budynku zakryto około 1770 r. W tym okresie zachodni szczyt budynku runął i rozpoczęto prace remontowe związane z jego odbudową. Nową ścianę wzniesiono na nowym fundamencie. Te prace przypadają na pierwszy rozbiór Polski. Warmia, a wraz z nią Olsztyn objęła administracja Pruska. Możliwe, że chęć ukrycia obcych dla „teutońskiego ducha” dekoracji w ośli grzbiet, była powodem decyzji nakazującej tynkowanie budowli. Od tego czasu w dokumentach pojawiają się wzmianki mówiące o tym, że gotyckiego ratusza w Olsztynie nie ma. Ten stan trwał ponad dwieście lat, do czasu gdy spod warstw tynku odkryto średniowieczną budowlę.
Podczas prac badawczych ustalono, że zachowany budynek pierwotnie pełnił funkcje domu handlowego. Podobne, zwykle o dwu kondygnacjach domy handlowe, zwane smatruzami stanowiły śródrynkową zabudowę średniowiecznych miast na terenie Śląska, oraz innych zachodnich miast. Wielokrotnie w późniejszym okresie piętro wielu takich domów handlowych adoptowano na salę rady. Podobnie postąpiono z budynkiem w Olsztynie.
Podczas adaptacji pietra na salę posiedzeń rady przebudowano wschodni szczyt budynku. Po tej przebudowie otrzymał odkryty wystrój w ośle grzbiety.
Obecnie po pracach konserwatorskich okazała średniowieczna budowla wypełnia olsztyński rynek i obok katedry, miejskiej bramy, zamku kapituły stanowi dopełnienie programu urbanistycznego średniowiecznego miasta w granicach reliktów murów obronnych.