NURT NARODOWY W ARCHITEKTURZE WYBRANYCH KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ NA PRZEŁOMIE XIX I XX WIEKU

MICHAŁ PSZCZÓŁKOWSKI

Nurt narodowy, będący charakterystycznym zjawiskiem w architekturze przełomu XIX i XX wieku miał dla narodów pozbawionych własnej państwowości szczególne znaczenie w Europie Środkowo-Wschodniej. Stał się sposobem na podtrzymanie kultury i tożsamości narodowej. Koncepcje architektury tego czasu różniły się inspiracjami, a zatem i formą architektoniczną, która wynikała z indywidualnej historii każdego z narodów, z kolei wspólne podłoże ideowe powodowało, że zaangażowani w te działania architekci niezależnie dochodzili do zbliżonych pod względem formalnym rozwiązań. Można w związku z tym wyróżnić dwa podstawowe wątki. Pierwszy – wątek mitologiczny (legendarny) szukający inspiracji w czasach przedchrześcijańskich, prehistorycznych czy starożytnych, drugi – wątek ludowy oparty na odkrywanym i badanym folklorze, łączonym z aktualną w tym czasie secesją. Formy narodowe przybierały nieraz postać antagonistyczną w stosunku do form dawnych, stosowanych przez dominujące kiedyś narody.Poszczególne wątki zazwyczaj współistniały i wzajemnie się splatały.

Słowa kluczowe: styl narodowy, wernakularyzm, narodowy romantyzm, Finlandia, Estonia, Czechy, Słowacja, Węgry, Armas Lindgren, Herman Gesellius, Eliel Saarinen, Georg Hellat, Josef Gočár, Dušan Jurkovič, Ödön Lechner