GOŁDAP – MAŁE MIASTO PRZYGRANICZNE
JAN MACIEJ CHMIELEWSKI, AGNIESZKA KARDAŚ
Dzieje przygranicznego miasta Gołdap założonego w 1570 roku dokumentują wpływ ostatnichprzemian społeczno-politycznych w skali krajowej i międzynarodowej na strukturę przestrzenną miasta. Dotyczyły one różnorodnych relacji pomiędzy graniczącymi państwami, jak np. ich terytorialnych przemieszczeń, dewiacji ustrojowych, prawnych uwarunkowań egzystencjonalnych oraz przesiedleń ludności. Gołdap na przestrzeni wieków zmieniała nie tylko formę zabudowy, cechy funkcjonalne i mieszkańców, ale też kierunki terytorialnej ekspansji, strukturę użytkowania ziemi. Dzisiejsze miasto odsłania tylko nieliczne ślady tej przeszłości, część z nich dokumentują stare mapy i teksty kronikarskie. Po drugiej wojnie światowej miasto długo adaptowało się do nowej sytuacji i powoli budowało swoją społeczną i przestrzenną tożsamość. Współczesne społeczno-gospodarcze tło rozwoju sprawia, że upodabnia się ono do wielu innych małych miast w Polsce. W jego układzie przestrzennym zarysowują się zarówno wady strukturalne, jak i tendencje rozwojowe typowe dla tej grupy miast, co wyraża najdobitniej mapa użytkowania gruntów miejskich. Ukazuje ona charakterystyczny proces wewnętrznej dekoncentracji zagospodarowania miejskiego, połączony z dezurbanizacją struktury miasta. Gołdap jest przykładem słabości polskiego planowania przestrzennego zwłaszczaw konfrontacji ze spontanicznie zachodzącymi procesami w gospodarowaniu przestrzenią, które miały miejsce w ostatnim dwudziestoleciu.
Słowa kluczowe: Gołdap, małe miasto, dezurbanizacja, zagospodarowanie przestrzeni