ARCHITEKTURA SAKRALNA NA ŚLĄSKU W IX–X WIEKU

EDMUND MAŁACHOWICZ

Odkrycie w 1997-98 roku trzech starszych budowli katedry wrocławskiej z X, XI i XII w. zapoczątkowało dalsze badania architektury wczesnośredniowiecznej na Śląsku.
W 2007 r. odkryto w Niemczy kościół jednonawowy z prostokątnym chórem, wzniesiony z kamienia w latach 90-tych IX w. Był on obrządku słowiańskiego (cyrylo – metodiańskiego) i pochodzenia morawskiego. W pobliskim Gilowie odkryto też ślad kościoła z tego czasu. Około 915 r. po przeniesieniu się księcia ślężańskiego do Wrocławia powstał także tam podobny lecz nieco większy kościół zakończony półkolistą apsydą.
Plany tych budowli wskazują na wzorce morawskie a ich datowanie pozwala widzieć obrządek słowiański tj. cyrylo – metodiański z tych czasów. Kościół we Wrocławiu został w początku lat 60-tych X w. przebudowany już jako łaciński na planie krzyża i ponad 3-krotnie powiększony. Wzniesiony został według wzorca w siedzibie księcia Sławnika w Libicach (Czechy) z powodów politycznych, jako misyjne biskupstwo.
Po zajęciu Śląska przez Polskę około 990 r. i utworzeniu w 1000 r. polskiej metropolii kościelnej, kościół ten stał się katedrą wrocławską. Po zburzeniu w 1038 r. przez bunt pogański na jego miejscu powstały 3 późniejsze budowle – dwie romańskie i gotycka.
Oprócz wykopalisk, większość badań reliktów tej architektury dokonano przy pomocy aparatury georadaru.