ZESPÓŁ MIESZKANIOWY TOWARZYSTWA OSIEDLI ROBOTNICZYCH NA WARSZAWSKIM GROCHOWIE

KAROLINA MATYSIAK

Osiedle Towarzystwa Osiedli Robotniczych na warszawskim Grochowie to jeden z charakterystycznych dla dwudziestolecia międzywojennego przykładów funkcjonalistycznego osiedla budynków z tanimi mieszkaniami dla niezamożnych rodzin robotniczych. Towarzystwo Osiedli Robotniczych powstało w 1934 roku i aż do wybuchu wojny zajmowało się inicjowaniem i budową mieszkań dla najbiedniejszych warstw społeczeństwa. Małe tanie, mieszkania dla robotników mające zapewnić odpowiednie warunki zdrowotne swoim mieszkańcom, wpisywały się w ogólnoświatowy ruch i stanowiły kontynuację działań zapoczątkowanych już w latach dwudziestych przez Warszawską Spółdzielnię Mieszkaniową.
Osiedle na warszawskim Grochowie mimo swojej wyróżniającej się formy to temat słabo rozpoznany. Stanowi ono typowy przykład tego rodzaju budownictwa, w którym powierzchnia mieszkalna była ograniczona do minimum, a prowadzona działalność społeczno-wychowawcza i sieć urządzeń wspólnych, aktywowała mieszkańców poza zajmowanymi przez nich lokalami. Zachowane materiały pozwalają na odtworzenie kształtu niezrealizowanego w całości osiedla. Wśród planowanych budynków można wskazać 7 kolejnych obiektów mieszkalnych oraz dom społeczny. Warunki gruntowe, specyfika działki i nowe przepisy wyjaśniają pochodzenie charakterystycznych dla zespołu łączników i wyodrębnionych przy szczycie każdego budynku bloków, w których zlokalizowane zostały takie urządzenia wspólne, jak pralnie, suszarnie i łazienki. Budynki zaprojektowane w latach 1937–1939 charakteryzuje nieco większa powierzchnia mieszkań niż dopuszczana w pierwszych latach działalności TOR-u. Przyczyną jest fakt, że Towarzystwo powstało w okresie najgorszej ekonomicznie sytuacji robotników w Polsce, a doświadczenie wykazało, że mieszkania o powierzchni poniżej 30 m², były zbyt ciasne. Kompleksowi zostało błędnie przypisane autorstwo. Zachowane źródła pozwalają na powiązanie obiektu z innym architektem, a także wskazanie źródła błędu.

Słowa kluczowe:osiedle mieszkaniowe, robotnicy, tanie mieszkania, Grochów, budownictwo społeczne