PRZESTRZEŃ AWANGARDY – NOWA GRAWITACJA
JACEK KWIATKOWSKI
PrzestrzeÅ„ awangardy to synonim idei Nowej Sztuki, sztuki przeÅ‚omu jaki dokonaÅ‚ siÄ™ w sztukach wizualnych w pierwszych dekadach XX wieku w Rosji, a później w ZSRR. Jej przedstawiciele zdeterminowani zmianami, jakie przyniosÅ‚y nowe wynalazki techniczne zwÅ‚aszcza w sferze urbanizacji bardzo wierzyli, podobnie jak wÅ‚oscy futuryÅ›ci, że to wÅ‚aÅ›nie oni stanÄ… siÄ™ liderami zmian spoÅ‚ecznych, nowego postrzegania i ksztaÅ‚towania kultury. Wierzyli w nowe spoÅ‚eczeÅ„stwo, które rozerwie wielowiekowÄ… strukturÄ™ klasowÄ…, kiedy jej miejsce zajmie dynamizm i kreatywność w sÅ‚użbie rozwiÄ…zaÅ„ utylitarnych i egalitarnych. Wierzyli w swojÄ… misjÄ™, prometeizm nowego, lepszego Å›wiata, gdy nastÄ…pi wyzwolenie czÅ‚owieczeÅ„stwa od wszelkich zależnoÅ›ci. Takie nastroje spoÅ‚eczne dojrzewaÅ‚y w caÅ‚ej Europie, ale szczególnie silnie obecne byÅ‚y w spoÅ‚eczeÅ„stwie rosyjskim już w ostatnich dwudziestu latach przed wybuchem I wojny Å›wiatowej i można powiedzieć, że wrÄ™cz jÄ… poprzedzaÅ‚y. Dlatego też nastÄ™pstwo wydarzeÅ„ dawaÅ‚o przedstawicielom Nowej Sztuki wrÄ™cz przeÅ›wiadczenie o swoim profetycznym przesÅ‚aniu wolnoÅ›ci. Późniejsza rzeczywistość, nadejÅ›cie epoki totalitarnej, dopisaÅ‚y niestety jakże gorzki epilog dla caÅ‚ej formacji niemal wszystkich wielkich artystów awangardy, ale pomimo ich odrzucenia i niejednokrotnie przedwczesnej Å›mierci pozostaÅ‚a ich twórczość, przesycona entuzjazmem dla nowej grawitacji – wiary w wielkość czÅ‚owieczeÅ„stwa – w nowÄ…, uniwersalnÄ… ideÄ™.
SÅ‚owa kluczowe: teoria przestrzeni, architektura XX wieku, urbanistyka wspóÅ‚czesna, konstruktywizm, suprematyzm, awangarda rosyjska lat 20. XX wieku