WILLA LUBOMIRSKICH PRZY ULICY NARBUTTA W WARSZAWIE. DZIEJE PROJEKTU I BUDOWLI
MARIA CHODYKO
Willa Lubomirskich należy do obiektów, które powstawały równolegle z kształtowaniem się planu urbanistycznego Mokotowa.
Pierwszy projekt budynku autorstwa Teodora Łapińskiego powstał w 1922 r. Jego formę architektoniczną cechuje tradycjonalizm, nawiązujący do klasycyzmu francuskiego. W kolejnym projekcie z 1924 r. klasyczny detal architektoniczny budowli został poddany wpływom modernistycznym. Zmiany widoczne są w ujednoliceniu szerokości okien obu kondygnacji, zastąpieniu naczółków okiennych purystyczną dekoracją w kształcie zgeometryzowanych klińców, umieszczeniu uproszczonych pilastrów na narożach. W elewacja frontowa została wypełniona płycinami. Ich górną partię wypełniły reliefy o tematyce mitologicznej. Nacechowana subtelnym erotyzmem tematyka reliefów umieszczonych w wersji projektu z 1924, a także aluzyjna, lecz jednak rozpoznawalna reminiscencja architektoniczna siedziby Petit Trianon – w sposób jednoznaczny określa ją jako rezydencję kobiecą. W momencie realizacji projektu budynek faktycznie należał do kolejnych właścicielek: Marii Dunin-Markiweicz von Wiesenbach, a następnie księżnej Teresy Lubomirskiej. Ostateczny projekt Adolfa Buraczewskiego z 1928 nie wniósł większych zmian oprócz dyspozycji kilku pomieszczeń.
Budowla ma charakter miejskiej „willi z ogrodem”. Jej tradycja w Warszawie ukształtowała się w XIX w. i utrzymywała się w ekskluzywnych rezydencjach warszawskich dwudziestolecia międzywojennego. Dyspozycja wnętrza opiera się na rozwiązaniu w postaci dwupoziomowego hallu z otwartymi schodami i obiegającymi ściany galeriami. Element ten obecny w willach warszawskich końca XIX w., przejęty został z rozwiązań XIX wiecznego domu angielskiego a swą genezą sięga willi palladiańskiej.
Forma budowli pozostała niejako ponadczasowa, a zarazem elitarna, w której pamięć „belle epoque” swobodnie wiąże się ze współczesnością, a forma budowli jest wyrazem ciągłości idei określonego sposobu i standardu życia.
Wnętrze budynku uległo wypaleniu w akcji systematycznego niszczenia miasta po upadku powstania warszawskiego w 1944 r. Remont zniszczeń wojennych nastąpił w 1946. W 1948 r. posesję otoczono od strony ulicy Narbutta ogrodzeniem z regularnie powtarzającym się murowanym łącznikiem w kształcie fragmentu belkowania dźwiganego przez parę kolumn toskańskich. Po wojnie budynek był rezydencją prymasa Augusta Hlonda, a w 1949 stał się siedzibą parafii pod zarządem zakonu jezuitów.
Zmiana właściciela i związane z tym utworzenie parafii wpłynęło na istotne przekształcenia budynku do celów religijnych i kultowych. Mimo pełnionych funkcji zewnętrzny wygląd budynku nie uległ zmianie, zachowując wygląd architektury luksusowej dwudziestolecia międzywojennego.
Słowa kluczowe: Warszawa, architektura willowa, architektura dwudziestolecia międzywojennego