NIEZNANE OBIEKTY ARCHITEKTURY NOWOCZESNEJ LAT DWUDZIESTYCH I TRZYDZIESTYCH XX WIEKU W ŚRÓDBOROWIE

BARBARA CHMIELARSKA-ŁOŚ

EWA POPŁAWSKA-BUKAŁO

Budynki, o których mowa w artykule, to nieznane dotąd dzieła architektury nowoczesnej z lat 20. i 30. XX w., z których trzy są dziełem wybitnych awangardowych architektów warszawskich: Szymona Syrkusa, Jerzego Gelbarda i Romana Sigalina oraz Lucjana Korngolda i Jerzego Bluma. Projektowali je dla zamożnej inteligencji warszawskiej wznoszącej domy pod Warszawą, w Śródborowie mieście – ogrodzie, nieopodal Otwocka. Korzystając z wcześniejszej popularności tego rejonu jako letniska i uzdrowiskowych zalet klimatu, na początku lat 20. XX w. rozpoczęto realizować plan utworzenia miasta – ogrodu. Nie udało się zrealizować tego planu, ale na parcelach kupionych przez lekarzy, finansistów, prawników, ludzi wolnych zawodów z Warszawy zbudowano wiele pensjonatów i kilka willi w formach nawiązujących do modernistycznych kierunków architektury lat 20. I 30. XX w., do form Bauhausu, „stylu międzynarodowego” i streamline’u. Na skutek II wojny światowej i eksterminacji ludności żydowskiej stanowiącej znaczny procent mieszkańców tego rejonu skończyły się czasy prosperity, a domy popadły w zapomnienie. Nieznane literaturze dzieła widoczne są na współczesnych fotografiach i reprodukcjach oryginalnych projektów i planów. Autorski artykuł identyfikuje ich twórców, zleceniodawców, czas powstania i adresy oraz opisuje je na podstawie badań archiwalnych i terenowych.

Słowa kluczowe: Architektura lat 20. i 30. XX wieku, modernizm, Śródborów, miasto-ogród, willa