OD TWIERDZY DO NOWOCZESNEGO MIASTA. PLAN URBANISTYCZNY JOSEPHA STÜBBENA DLA GŁOGOWA

JANUSZ OPASKA
W 1902 r. władze pruskie zlikwidowały istniejącą od poł. XVII w. twierdzę głogowską, co miastu, dotąd zamkniętemu w pierścieniu obwarowań, dało szansę na rozwój przestrzenny, przemysłowy i infrastrukturalny. Dzięki reformie miejskich finansów Głogów na początku XX wieku był stosunkowo zamożnym ośrodkiem, mogącym podjąć kosztowne zadanie kompleksowej rozbudowy.
Pierwszy plan urbanistyczny przekształcenia dawnych terenów fortecznych i rozbudowy przygotował w 1903 r. ówczesny architekt miejski Uhlig. Podjęto jego realizację, ale już w 1904 r. władze miasta zleciły przygotowanie „ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego dla rozbudowy Głogowa” Josephowi Stübbenowi, jednemu z najważniejszych urbanistów europejskich przełomu XIX i XX wieku. Projekt ten od 1905 r. stał się podstawą rozbudowy miasta.
Plan urbanistyczny Josepha Stübbena realizował trzy cele. Podstawowym było stworzenie funkcjonalnej struktury komunikacji wewnętrznej oraz połączeń z głównymi, zewnętrznymi traktami komunikacyjnymi. Kolejny to podziały funkcjonalne poszczególnych obszarów (mieszkaniowe, wypoczynkowe, przemysłowe), ich ukształtowanie i wzajemne relacje wraz z wyznaczeniem miejsc dla nowych budowli publicznych a także wytyczenie i zakomponowanie terenów zielonych. Ostatni z celów dotyczył estetyki kompozycji urbanistycznej a przez nią miasta. Stworzenia ośrodka nowoczesnego, pozbawionego przypadkowych i chaotycznych elementów struktury przestrzennej i zabudowy, stanowiącego harmonijną całość. W trakcie realizacji plan ulegał modyfikacjom i korektom dokonanym przez Wilhelma Wagnera, od 1906 r. architekta miejskiego Głogowa.
W artykule omówiono plan Josepha Stübbena, jako interesujący przykład trwale zapisanych w dziejach urbanistyki europejskiej przekształceń dawnych twierdz w nowoczesne ośrodki miejskie.
Słowa kluczowe: Głogów, Joseph Stübben, urbanistyka, przekształcenia twierdz w ośrodki miejskie