Początków procesu przekształcenia Madrytu w nowoczesne miasto należy szukać w połowie w. XIX. Wzorem była więc uporządkowana przestrzeń miejska ułatwiająca cyrkulację towarów i ludzi oraz rozrywkę (klas wyższych) w czasie wolnym. Autorem projektu powiększenia Madrytu był inżynier miejski Carlos Maria de Castro. Plany powstały w l. 1857-60 r. Przewidywały stworzenie sieci bulwarów z kilkoma placami gwiaździstymi. Ten projekt został tylko częściowo zrealizowany. Według projektu Castro miasto powiększyło się niemal trzykrotne, z 800 m² do 2294 m². Nowe dzielnice wkrótce otoczyły stare centrum z trzech stron: z północy, północnego-wschodu i południa. W l. 30. XIX w. w Hiszpanii zaczął się proces industrializacji. Już w połowie stulecia były widoczne jego skutki, przede wszystkim zmiany w hierarchii społecznej. To wtedy powstały pierwsze wielkie fortuny finansistów kastylijskich. To właśnie w tych sferach powstała koncepcja „nowego Madrytu”. To z ich inicjatywy i za ich pieniądze modernizowano miasto. Przy czym trzeba dodać, że polityczne i kulturalne centrum burżuazja widziała przede wszystkim we Francji. Wzorem dla Madrytu miał być Paryż.

W 2 poł. w. XIX w Madrycie systematycznie wzrastała liczba ludności, około 1850 r. miasto liczyło ponad 200 tys. mieszkańców, pod koniec wieku madrytczyków było już 539 tys. W tym czasie utrwalił się, widoczny już w planie Castro, hierarchiczny podział miasta. Najlepszą, najbardziej elegancką strefą Madrytu pod koniec XIX w. były okolice placu Cibeles oraz dwóch alei: Recoletos i Castellana. To tam, a także w pobliskiej dzielnicy Salamanca, mieszkała arystokracja i najbogatsi finansiści madryccy. Nowe centrum miasta miało służyć nie tyle podkreślaniu siły władzy państwowej i znaczenia burżuazji, lecz przede wszystkim umożliwiać przyjemne spędzanie wolnego czasu: spacerom po placach i ulicach, wizytom w teatrach, sklepach i kawiarniach. Wprowadzanie wizualnego porządku nie ograniczało się tylko do centrum. W 2 poł. XIX w. na północno-zachodnich krańcach stolicy Hiszpanii powstały nowoczesne szpitale oraz „więzienie wzorcowe”. Na obrzeżach Madrytu zakładano także nowe nekropolie, np. Cmentarz Wschodni.

Madryt był siedzibą władzy i administracji państwowej, ale także miejscem wielkich transakcji handlowych i operacji finansowych. W stolicy mieściły się centrale największych banków oraz siedziby spółek handlowych, wydobywczych i transportowych. Podobnie jak w budowlach państwowych, także w madryckiej architekturze Wielkiego Kapitału stosowano najczęściej formy akademickiego historyzmu.

Na przełomie w. XIX i XX w stolicy Hiszpanii zbudowano wiele budowli publicznych z dekoracją rzeźbiarską i malarską o „patriotycznym” programie ikonograficznym, opartym m.in. na „kulcie wielkich Hiszpanów” (naukowców, odkrywców, artystów). W Madrycie powstawało wówczas także wiele pałaców arystokracji i burżuazji. Te miejskie rezydencje otrzymywały najmodniejsze „kostiumy architektoniczne”.

Słowa kluczowe: Madryt, architektura XIX wieku, przebudowy stolic europejskich w XIX wieku