NOWE MIASTO W WAŁBRZYCHU JAKO PRZYKŁAD PRZENIKANIA IDEI SECESYJNYCH DO URBANISTYKI JOSEFA STÜBBENA
BOGNA LUDWIG
Na początku XX w. pojawiły się w projektach nowe idee urbanistyczne. Stübben, znany praktyk i teoretyk nowej dyscypliny projektowej jaką była urbanistyka, kontynuował zasady klasycznej akademickiej szkoły opierającej się na osiągnięciach urbanistyki francuskiej, rozpoczynającej się od działalności Haussmanna. Jednak w swych projektach rozpoczął wprowadzanie elementów secesyjnych. Jednym z takich przykładów jest projekt Nowego Miasta w Wałbrzychu.
Wałbrzych – gwałtownie rozrastające się miasto przemysłowe, cierpiał na brak mieszkań. Administracja miejska zdecydowała się na zbudowanie nowej niezależnej dzielnicy. Projekt powierzono w 1904 r. J. Stübbenowi, który opracował koncepcję dzielnicy domów wielorodzinnych w zwartej zabudowie. Oparł on projekt o pierwotny układ sieci komunikacyjnej. Zaproponował dwa reprezentacyjne wnętrza urbanistyczne; plac-rynek i skwer. Wzdłuż ulic zaprojektował kamienice; w centrum układu – trzypiętrowe, przy dalszych ulicach – dwupiętrowe, a na obrzeżach – piętrowe.
Po rozparcelowaniu terenu działki sprzedano prywatnym inwestorom i spółdzielni mieszkaniowej dla urzędników. Budowę rozpoczęto od pierzei placu rynkowego i głównej ulicy. Jako pierwsze powstały okazałe secesyjne kamienice, później nieco skromniejsze o formach neostylowych. W l. 20. XX w. ogólnośląska spółdzielnia mieszkaniowa Schlesische Heimstaette oraz spółdzielnia miejska rozpoczęły wznoszenie zabudowy modernistycznej. Zespół zabudowy mieszkaniowej uzupełniły z czasem obiekty użyteczności publicznej: poczta, dom starców, liceum i szkoła celna.
Nowe Miasto jest ciekawym przykładem włączania idei secesyjnych do neobarokowych koncepcji planistycznych. Z nową interpretacją układu funkcjonalnego oraz kompozycją opartą na naturalnej nieregularności po odejściu od schematów osiowych.