PROCESY URBANIZACYJNE NA GRUNTACH ROLNYCH W STREFIE PODMIEJSKIEJ WARSZAWY
JAN MACIEJ CHMIELEWSKI, ANNA MAJEWSKA
W Polsce procesy suburbanizacyjne w strefach zewnętrznych wielkich miast przebiegały odmiennie niż w krajach sąsiednich. Ważny wpływ na rozwój osadnictwa na gruntach rolnych miały trzy reformy rolne (1864, 1919, 1944), które sukcesywnie likwidowały większe majątki ziemskie, przyczyniając się do znacznego rozdrobnienia gruntów rolnych oraz powstawania siedlisk często oderwanych od zespołów zabudowy wiejskiej. Pod koniec XIX wieku zaczęły powstawać wokół Warszawy, w oparciu o linie kolejowe, letniska, miasta – ogrody i osiedla. Parcelacje przybierały często charakter żywiołowy i bezplanowy. Powstawały jednak również osady planowane przez architektów – urbanistów, o interesujących rozwiązaniach urbanistycznych, które wyodrębniają się do dziś w tkance podmiejskiej Warszawy. W okresie PRL następowały dalsze podziały terenów rolnych sporządzane najczęściej przez geodetów. Proces ten nasilił się po 1989 roku wskutek braku opłacalności upraw i zanikania strefy żywicielskiej wokół Warszawy. Podziały rolne stały się kanwą organizacji przestrzennej dla nowych obszarów zabudowy nierolniczej, obudowywane są wszystkie dostępne drogi a zabudowa ulega dalszemu rozproszeniu. Suburbanizacja podwarszawska nosi cechy dezurbanizacyjne - nie wzmacnia historycznych ośrodków miejskich w strefie, ani nie sprzyja powstawaniu nowych miast, jej cechą charakterystyczną jest rozlewanie i rozpełzania zabudowy (urban sprawl).