PAŁAC W ZARZECZU W ŚWIETLE NOWYCH BADAŃ

IZABELA KOPANIA

Artykuł prezentuje nową, opartą na niepublikowanych materiałach archiwalnych, rekonstrukcję dziejów budowy pałacu w Zarzeczu. Wykorzystując nie analizowane przez badaczy rejestry wydatków Ignacego Morskiego (AGAD Warszawa, Archiwum Morskich i Dzieduszyckich), dokumenty majątkowe Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej oraz kierowaną do niej korespondencję (Biblioteka Naukowa im. W. Stefanyka we Lwowie, zespół Dzieduszyckich), autorka weryfikuje ustalenia faktograficzne dotyczące powstania rezydencji, poczynione przed laty przez T. S. Jaroszewskiego na potrzeby badań nad twórczością Ch. P. Aignera – architekta zarzeckiego pałacu. Kwestionuje także funkcjonujący w literaturze przedmiotu, a ugruntowany przez tradycję domową Dzieduszyckich, pogląd, wedle którego Magdalena Morska jest samodzielną inspiratorką i fundatorką rezydencji, w pełni odpowiadającą za koncepcję formy architektonicznej i wyposażenia budynku.
W świetle poczynionych analiz pałac w Zarzeczu jawi się jako wspólna kreacja Ignacego i Magdaleny Morskich. Pierwsze kontakty Morskich z Ch. P. Aignerem, a także najwcześniejsze, notowane w źródłach plany pałacu autorka datuje na 1798 rok. Czas powstania budowli zamyka w latach 1807-1812. Archiwalnie potwierdza też osobę Ch. P. Aignera jako projektodawcy rezydencji i Georga Szustera – projektanta i realizatora przypałacowej oficyny kuchennej (1810-1812/13), odpowiedzialnego także za nadzór wszelkich prac budowlanych.. W opinii autorki poczynione ustalenia stwarzają konieczność i stanowią punkt wyjścia dla nowych, pogłębionych badań nad działalnością w Zarzeczu Magdaleny Morskiej.