PIOTR PASZKIEWICZ, POD BERŁEM ROMANOWÓW. SZTUKA ROSYJSKA W WARSZAWIE 1815–1915

TOMASZ WIŚNIEWSKI

Wydana w 1991 roku praca Piotra Paszkiewicza pozostaje nadal jedynym kompletnym opracowaniem zagadnienia sztuki rosyjskiej w Warszawie w okresie carskiego panowania. Mimo upływu ponad dwudziestu lat nie pojawiła się na polskim rynku wydawniczym pozycja traktująca temat w sposób bardziej szczegółowy. Poza pracami autorów silnie związanych z Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym kwestię architektury cerkiewnej w Królestwie Polskim w kontekście rusyfikacji poruszyło jedynie dwoje autorów Paulina Cynewska-Kuczma oraz wspomniany Piotr Paszkiewicz.

Praca podzielona została na dwie zasadnicze części, a kryterium podziału oparte na chronologii wyznacza powstanie styczniowe. Takie ujęcie wydaje się w pełni uzasadnione, ze względu na nasilenie się rusyfikacji w okresie popowstaniowym. Ważną zaletą omawianej pracy jest rzetelne wprowadzenie w problematykę rusyfikacyjnej polityki caratu, wraz z jej wpływem na oblicze architektoniczne miasta. Rozwój urbanistyczny Warszawy został przedstawiony z uwzględnieniem motywacji politycznych wynikających z zastosowanych sankcji wobec miasta za powstanie listopadowe. Oprócz opisu rozbudowy infrastruktury militarnej w tym okresie (koszary, cytadela) autor zwraca uwagę m.in. na przepisy z 1864 r. zmuszające instytucje do umieszczania szyldów w języku rosyjskim. Historia obecności w Warszawie Rosjan i wyznawców prawosławia wraz z ujęciem statystycznym kończy wstępne rozważania autora.