KIMBERLY ELMAN ZARECOR, MANUFACTURING A SOCIALIST MODERNITY: HOUSING IN CZECHOSLOVAKIA, 1945–1960,

PHILIPP MEUSER, DIE ÄSTHETIK DER PLATTE. WOHNUNGSBAU IN DER SOWJETUNION ZWISCHEN STALIN UND GLASNOST

MAREK CZAPELSKI

W badaniach nad architekturÄ… krajów socjalistycznych problem budownictwa mieszkaniowego zajmuje miejsce szczególnie istotne. Poprawa warunków bytowych ludnoÅ›ci i jej wÅ‚aÅ›ciwe dystrybuowanie należaÅ‚o do pierwszych postulatów ekip, obejmujÄ…cych wÅ‚adzÄ™ w krajach bloku wschodniego. Zlikwidowanie (czy przynajmniej zmarginalizowanie) komercyjnego budownictwa mieszkaniowego i objÄ™cie mniej lub bardziej Å›cisÅ‚ego nadzoru nad mieszkalnictwem należaÅ‚y do standardowych praktyk komunistycznych rzÄ…dów. TowarzyszyÅ‚o temu silne zideologizowanie tej problematyki i nasycenie jej przekazem propagandowym. Szeroki krÄ…g problemów zwiÄ…zany z komunistycznym mieszkalnictwem od lat wywoÅ‚uje interdyscyplinarne zainteresowanie badawcze, szczególnie w opracowaniach poruszajÄ…cych kwestie socjologiczne czy historii życia codziennego.

Książka Kimberly Elman Zarecor wyróżnia siÄ™ przyjÄ™ciem innej perspektywy badawczej. AnalizujÄ…c socjalistyczne czechosÅ‚owackie budownictwo mieszkaniowe pierwszego piÄ™tnastolecia autorka uwagÄ™ kieruje na ewolucjÄ™ preferowanych rozwiÄ…zaÅ„ architektonicznych i konstrukcyjnych oraz zmieniajÄ…cÄ… siÄ™ instytucjonalnÄ… organizacjÄ™ pracy projektanta. Elementy te stajÄ… siÄ™ zasadniczymi skÅ‚adnikami tytuÅ‚owej socialist modernity. Jednym z zasadniczych zaÅ‚ożeÅ„ Zarecor jest przy tym zbadanie tych problemów w sposób wykraczajÄ…cy poza rozważania nad ich prostÄ… zależnoÅ›ciÄ… od wspomnianych wyżej ideologicznych priorytetów wÅ‚adz komunistycznych.

Również książka Philippa Meusera wÅ‚Ä…cza siÄ™ w ten nowy nurt badaÅ„ nad powojennym masowym budownictwem prefabrykowanym. Szczególnie interesujÄ…ce i doniosÅ‚e jest to, że autor podjÄ…Å‚ siÄ™ charakterystyki tego budownictwa w ZSRR – a wiÄ™c w kraju, który z oczywistych wzglÄ™dów stanowiÅ‚ ogólny wzór dla rzÄ…dzÄ…cych elit bloku wschodniego dotyczÄ…cy sposobów prowadzenia polityki gospodarczej, w tym zasadniczych rozstrzygnięć w zakresie mieszkalnictwa. A masowe wdrażanie prefabrykacji od poÅ‚owy lat 50. wÅ‚aÅ›nie takim rozstrzygniÄ™ciem byÅ‚o – także w CSRS (niezależnie od odrÄ™bnoÅ›ci i niuansów, wychwyconych w omawianej książce Zarecor).