PROTOKÓŁ III ZEBRANIA PLENARNEGO KOMITETU ARCHITEKTURY I URBANISTYKI POLSKIEJ AKADEMII NAUK W KADENCJI 2016-2020

Przewodniczący KAiU prof. Sławomir Gzell powitał Zebranych. Następnie poinformował, że omawiana na poprzednim zebraniu” Agenda” została, rozesłana do Członków KAiU. Będzie ona też dostępna na stronie WWW, gdy tylko zostanie ona uruchomiona (nastąpi to niebawem, bo strona PAN jest już zaktualizowana).

Przewodniczący KAiU- prof. S. Gzell złożył serdeczne podziękowania na ręce Pana Prodziekana WAPA Jana Słyka, nieobecnemu Panu Dziekanowi WAPW- prof. Stefanowi Wronie za udostępnienie sali na dzisiejsze zebranie i przedstawił zaproponowany wcześniej porządek zebrania:
1. wręczenie powołań w skład Komitetu nowych członków, których wybraliśmy na poprzednim zebraniu,
2. informacja o działaniach Prezydium Komitetu oraz Wydziału IV i prezydium PAN,
3. informacja o wyborach na członków korespondentów PAN i ewentualne poparcie Komitetu dla kandydatów,
4. dyskusja nad propozycją tematu wiodącego naszych spotkań, który byłby poruszany obok spraw bieżących na kolejnych zebraniach. Tematem takim może być zagadnienie architektury i urbanistyki jako nauki.
5. tematy wniesione przez Uczestników spotkania.

Ad. 1
Przewodniczący KAiU prof.Sławomir Gzell wręczył oficjalne powołania nowo wybranym Członkom PAN -
Paniom Profesor: Annie Francie, Annie Kantarek, Ewie Łużynieckiej, Marii Misiągiewicz, Marii Jolancie Sołtysik
i Panom Profesorom: Janowi Maciejowi Chmielewskiemu, Zbigniewowi J. Kamińskiemu, Andrzejowi Niezabitowskiemu, Markowi Pabichowi, Bogusławowi Szmyginowi, Jerzemu Uścinowiczowi,
oraz zaległe Panu Profesorowi Zbigniewowi Paszkowskiemu.

Ad.2
Od poprzedniego zebrania KAiU, prof. Gzell uczestniczył w dwóch spotkaniach Prezydium PAN.
Poruszane były na nich następujące tematy:
- Komitety w strukturze PAN i informacje statystyczne,
- łączenie pokrewnych Komitetów w większe organizmy interdyscyplinarne,
- realizacja budżetu PAN: budżet został niemal całkowicie zrealizowany, a kwoty wydatkowane są w sposób właściwy. Oceniono, że gospodarowanie środkami jest właściwe, choć, może wyższa powinna być wycena nieruchomości, będących w posiadaniu PAN. Budżet KAiU wynosi 3000zł rocznie i przeznaczony jest na działania administracyjne.

W ramach działań KAiU zmierzających do zmiany ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym omówione zostało ponownie "Memorandum o ładzie przestrzennym", przygotowane przez Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, na temat którego dyskutowano na poprzednim zebraniu.
Padały głosy, że uwagi są zbyt długie i zbyt ostro sformułowane, jednak pojawiło się podobne memorandum przygotowane przez Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa. Jest to dokument wielostronicowy i bardzo ostry. Równocześnie rozwiązano Główną Komisją Urbanistyczną, gdzie można by takie memorandum złożyć. Osoby chętne do pracy przy Memorandum autorstwa Ministerstwa będą mogły zgłaszać się na stronie WWW. Obecnie prace nad Memorandum zostały wstrzymane.
Warto jednak kontynuować inną akcję w związku z przygotowaniem nowej Ustawy o Szkolnictwie Wyższym.
Mają nad nią pracować trzy zespoły. Zasadne byłoby przygotowanie dokumentu, który by sprzyjał naszym poglądom dotyczącym dyscypliny A i U, na przykład wprowadzenie obowiązku odbywania praktyk zawodowych lub wakacyjnych przez studentów i zasad finansowania (działa tam prof. Izdebski, który nam sprzyja).
O przygotowanie takiego dokumentu został poproszony prof. A. Gawlikowski.
Dyskusja:
Prof. Z. Bać- jako współautor "Memorandum" zasugerował, że może prace nad nim powinny być kontynuowane wspólnie z KPZK. Nie należy odkładać sprawy na później. Złożenie syntetycznego- jednostronnicowego- dokumentu sprawi, że będzie on istniał, a opinia będzie ostateczną wypracowaną wraz z KPZK.
Prof. S. Gzell zwrócił się do prof. Z. Bacia z prośbą o przesłanie oryginalnej wersji (która jest dokumentem bardziej zwięzłym) "Memorandum" przygotowanego przez KAiU oraz poinformował, że Komitet Geograficzny i komitet Prognoz chcą także dołączyć do akcji.
Prof. W. Bonenberg stwierdził, że stanowisko może nie mieć realnego wpływu na kształt ustawy, ale ma niewątpliwie charakter opiniotwórczy.
1. Należałoby uporządkować kwestię dotacji na profesorów, którzy osiągnęli wiek emerytalny, a nadal pracują, cyt.: „Odchodzą fantastyczne umysły, gdyż uczelnie nie dostają na nich dotacji”.
2. Należałoby dążyć do podniesienia wymagań kadrowych dotyczących możliwości habilitowania, co zmusi uczelnie do konsolidacji wydziałów.
3. W obecnej propozycji ustawy, architektura i urbanistyka należą do nauk technicznych. Pojawiają się głosy, że architektura i urbanistyka to sztuka i powinna należeć do artystycznych. To absurd. Dotacje na nauki techniczne są dużo wyższe niż artystyczne.
Prof. Z. Bać zadał pytanie, czy absolwenci Akademii Sztuk Pięknych otrzymują tytuł inżyniera architekta?
Prof. W. Bonenberg udzielił odpowiedzi twierdzącej. Dzieje się tak dlatego, że o tytule świadczy program i kadra.
Prof. S. Gzell przypomniał, że CK zauważa tendencję do ubiegania się coraz większej liczby szkół prywatnych do nadawania tytułu doktora.

Ad. 3
Prof. S. Gzell poinformował, że niebawem odbędą się wybory członków korespondentów PAN. Wydziałowi IV przydzielono 10 miejsc. Do dnia 31.08 można zgłaszać kandydatów. Terminarz budzi zastrzeżenia, ale nie można go zmienić.
Prof. Cęckiewicz zaproponował, że zbierze odpowiednią liczbę podpisów członków Akademii, pozwalającą KAiU na zgłoszenie własnego kandydata.
Prof. W. Bonenberg- KAiU ma znaczenie opiniodawcze, ponieważ jednak mamy tylko jednego członka PAN, to oddziaływanie nie jest dostateczne. Warto przedstawić Panu Dziekanowi Rogalskiemu kandydata lub kandydatów, co będzie odzwierciedleniem naszej opinii i poparcia dla nich. Proponuję wyłonić ich w wyniku głosowania.
Prof. Z. Bać- taką procedurę stosowaliśmy juz wcześniej. Jeśli była mowa o limitach i propozycjach limitów (jedno, czy dwa miejsca?), to nasze działania mogą być ograniczone, ale to nie znaczy, że nie należy występować.
Prof. S. Gzell poinformował, że prof. Cęckiewicz napisał oficjalny list, w sprawie limitów, który został rozpatrzony ale propozycję odrzucono. Podnoszono te kwestie także na zebraniu Przewodniczących Komitetów i Wydziału IV. Stwierdzono tam, że ważnym punktem oceny kandydatów powinny być dane bibliometryczne. Architektura i urbanistyka jest w takiej klasyfikacji na przedostatnim miejscu. Takie kryteria nie dają nam zbyt dużych szans.
Prof. Z. Bać w PAN głosowania są tajne i długotrwałe- czasami głosowania przeprowadzane są nawet czterokrotnie. Jakie kandydatury zgłosił Prof. Cęckiewicz?
Prof. W. Bonenberg- poinformował Zebranych, że prof. Cęckiewicz poparł kandydaturę Profesora S. Gzella i uzyskał dla niego poparcie prof. Włosińskiego, prof. Waszczyszyna i prof. Mroczki. Zaproponował podjęcie decyzji o poparciu naszych kandydatów lub zgłoszenie jednego Kandydata- prof. Gzella, który uzyskał już poparcie 3 Członków PAN.
Prof. Z. Bać- jaka miałaby być forma takiego poparcia? PAN na razie nie zgłosił się do nas z prośbą o poparcie kandydatów.
Mogłaby to być może forma sondażowego poparcia dla kandydata.
Czy ktoś z naszego grona uzyskał także poparcie członków PAN?
Prof. J. Rębielak- uzyskałem poparcie dwóch członków PAN.
Prof. Z. Bać- możemy poprzeć także kandydaturę prof. Rębielaka, pod warunkiem, że uzyska poparcie trzech członków PAN.
Prof. W. Bonenberg- poinformował Zebranych, że mamy dwóch Kandydatów: Profesora S.Gzella i Profesora J. Rębielaka i zaproponował przeprowadzenie niejawnego głosowania w sprawie poparcia Kandydatów KAiU do PAN.
Komisję Skrutacyjną stworzyli: prof. Jan Słyk i Prof. Zbigniew Kamiński.
W tajnym głosowaniu
- na siedmiu kartach do głosowania umieszczono oba nazwiska,
- na 13 kartach umieszczono tylko nazwisko prof. S.Gzella, razem 20 (7+13) głosów,
- na 5 kartach umieszczono tylko nazwisko prof. J.Rębielaka, razem 12 (7+5) głosów,
- 1 osoba wstrzymała sie od głosowania.
(protokół Komisji Skrutacyjnej w załączeniu).
Tym samym KAiU poparł obie kandydatury, z tym, że prof. Rębielaka warunkowo, o ile zbierze wymaganą regulaminem ilość członków PAN popierających go.
Prof. Z. Zuziak zgłosił propozycję wypracowania stanowiska w sprawie profesorów emerytowanych.
Prof. Z. Bać- wniosek jest dobry, ale należałoby go skonkretyzować i wymienić w imieniu członków KAiU z inicjatywą udzielenia większej pomocy uczelniom, by miały podstawę formalno- prawną dla przedłużania zatrudnienia.
Prof. J. Roguska- powiedziała, że lepiej działać używając kanałów dyplomatycznych, by nie zwracać niepotrzebnie uwagi na Komitet.
Prof. A. Gawlikowski- stwierdził, że wniosek jest zasadny, ale poddawanie go pod głosowanie w sytuacji, gdy większość z nas jest w wieku emerytalnym jest niezręczne.
Natomiast jeśli taki wniosek wpłynie od Komisji, w której skład wejdą też dziekani wydziałów, będzie właściwszy.
Prof. Z. Zuziak- zaproponował, by zachować wniosek ten pro memoriam.

Ad 4.
Temat wiodący spotkań KAiU PAN zaproponowany przez Przewodniczącego prof. S. Gzella:
" Zagadnienie architektury i urbanistki jako nauki"
Prof. S. Gzell odczytał przygotowany przez siebie tekst. Może mamy do czynienia ze sztuką, może rzemiosłem, wskaźnik bibliometryczny praktycznie nie funkcjonuje. Powstają doktoraty i habilitacje "z twórczości". Jak zatem przełożyć język sztuki na język nauki? Jak twórczość architektoniczna i urbanistyczna może, czy powinna się przekładać na język nauki? Jeśli zdecydujemy się zająć tą problematyką, praca nasza powinna mieć pewną strukturę.
Prof. W. Bonenberg- stwierdził, że rozporządzenie Ministra w sprawie parametryzacji jednostek mówi, że mamy do czynienia z dziełem, pod warunkiem, że można uzyskać aspekt badawczy.
Prof. A. Niezabitowski- zadał pytanie, czy dyskutujemy o sprawie uznawania dorobku artystycznego jako naukowego? Czy też czym jest architektura i urbanistyka: sztuką czy nauką? Tym tematem KAiU zajmował się w 1980r. Wkład architektury i urbanistyki w naukę i badania podstawowe jest bezsprzeczny.
Może należy stworzyć dyscyplinę architekturopoznawczą- skupiającą zasób wiedzy o architekturze? Tak było 29 lat temu, potem wytworzyła się inna sytuacja. Powstał nurt badań w krajach zaawansowanych, dotyczących strefy użytkowej budynku. Badania te mają za zadanie wspomagać architekturę i urbanistykę (dotyczą zagadnień przedprojektowych, następnie pojawiających się problemów po zasiedleniu obiektów itp.).
Projektowanie odbywa się w oparciu o wyniki tych badań.
Sfera techniczna - nie nasza to instalatorzy, konstruktorzy i inni. Funkcja – zaawansowane badania.
Możemy mówić o dwóch nurtach badań: nauka ”W” architekturze, nauka „O” architekturze. To dwa różne sformułowania, ale badania ww. do Polski mało docierają.
Architektura, nauka praktyczna, stosowana, to obiekty o wysokiej jakości estetycznej i artystycznej - to sedno sprawy. Budynek ma działać, ale też ma się podobać. Narracja, semiotyka, przekaz znaczeniowy - to one odróżniają architekturę od budownictwa.
Zagadnienie estetyki jest bardzo ważne, ale architektura nie równa się nauka i architektura nie równa się sztuka.
Architektura to nauka stosowana i praktyczna. Obiekty mają być użyteczne i piękne.
Architektura to dyscyplina stosowana, opiera się na wynikach badań pomocniczych z innych dziedzin technicznych, ale też antropologicznych i z zakresu psychologii środowiskowej.
Prof. A. Gawlikowski- stwierdził, że architektura jako nauka jest w fazie paradygmatycznej, to cytat z wypowiedzi profesora Niezabitowskiego.
WITRUWIUSZ napisał „O architekturze ksiąg 10”. Jeżeli istnieje dyscyplina architektura i urbanistyka, to połączenie branż jest siłą i słabością zarazem.
Dzisiaj zdelegalizowano zawód Urbanista, ale efekty tych działań zobaczymy za kilka lat. Niestety przyłożyły do tego rękę wydziały architektury. Jedynie Szczecin kształci w dyscyplinie architektura i urbanistyka.
Może należy podjąć uchwałę w tej sprawie, ale może wtedy zdelegalizują nasz Komitet.
Profesor Z. Zuziak- powiedział, że na tle ewolucji dyscypliny architektura i urbanistyka rodzi się pytanie „czy”, a mniej istotne „dlaczego”. Istotą jest TOŻSAMOŚĆ ARCHITEKTURY, JAKO NAUKI.
1. Język- dyscyplina nią jest, gdy wykształci język
2. Narzędzia badawcze
3. Metody badawcze
4. Życie naukowe- dyskusja naukowa- poziom dyskusji naukowej jest wysoki
5. Instytucje naukowe- tu pojawia się pewien problem. Polska nie posiada Instytutu Architektury i Urbanistyki
6. Przedmiot
7. Elementy uznania
8. O tożsamości dyscypliny świadczy parametryzacja uczelni i dyskusja o nadawaniu tytułów.
Architektura i urbanistyka stają się przedmiotem zainteresowania społecznego. Ich jakość jest oceniana społecznie.
Prof. J.M. Chmielewski- stwierdził, że nauka "W" architekturze- to sformułowanie może narzucać granice badań, nauka w architekturze nie może zamykać się w architekturze. Silne są związki z naukami przyrodniczymi i socjologicznymi. To wymaga współdziałania.
ŁAD i TWÓRCZOŚĆ używamy tych słów inaczej niż inne dyscypliny. To samo dotyczy określenia "plan", które dla ekonomisty oznacza proces, a dla urbanisty rozplanowanie, rozmieszczenie. Słownictwo jest bardzo ważne. Nasz język wychodząc na zewnątrz bywa inaczej rozumiany.
Prof. A. Niezabitowski- powiedział, że nauka „W” architekturze - w tym sformułowaniu nie chodziło o zamykanie się, ale chodziło o interdyscyplinarny charakter działalności. Ale, obserwowany jest brak zainteresowania ze strony psychologów środowiska, socjologów i psychologów.
Prof. J. M. Chmielewski- powiedział, że literaturoznawcy nie mają kontaktu z architektami i urbanistami.
Prof. W. Celadyn- stwierdził, że rozważanie, czy architektura jest nauką, czy nie to wyważanie drzwi. W latach 70 XX w. stwierdzono, że architektura musi wiązać się z innymi dyscyplinami- jest więc interdyscyplinarna. Zawód architekta nie może być samodzielnym.
Prof. K. Pawłowski- przypomniał ewolucję poglądów na terenie Francji. Słowo urbanistyka w 1908 pojawiło się po raz pierwszy w piśmie geograficznym.....
Prof. J. Roguska podziękowała Przewodniczącemu za wywołanie tematu. Tak powinno być. Powinniśmy zabierać głos. Już teraz dyskusja toczy się na bardzo wysokim abstrakcyjnym poziomie.
Praktycznie należy mówić o :
- parametryzacji- trzeba współpracować a nie pozwalać na działania niepożądane,
- habilitacje są publikowane, a doktoraty nie. Należałoby stworzyć "centralny rejestr doktoratów"
- metody badawcze i pogląd na tematykę badań
- etyka w nauce - walka z plagiatem. Czy można przywrócić referowanie prac przy tworzeniu Kwartalnika KAiU?
Prof. S. Gzell - stwierdził, że od następnego zebrania będziemy to robili.
Prof. Z. Bać- stwierdził, że należy sformułować wnioski istotne dla dziedziny Architektura i Urbanistyka. Aby tak się stało należy prowadzić dyskusję w powołanych 5-6 osbowych zespołach, które referowałyby kwestie na zebraniach. To przyspieszy działanie.
prof. K. Gasidło- wyraził przekonanie, że temat jest bardzo potrzebny. Podejmujemy ten problem cyklicznie, więc musi być dyskutowany. Porozumiewanie się z otoczeniem, interdyscyplinarność, indeks Hirsch'a to kwestie bardzo ważne dla stanu zawodowego.
Nasz język nie jest rozumiany przez zewnętrze.
Co to jest architektura?" To sztuka kształtowania przestrzeni". Architektura to nie tylko sztuka. Architektura to obiekty. Obiekty powstają w procesie tworzenia, ale ich badanie to nauka. Opisujemy obiekty, piszemy ich historię, tworzymy teorię (opisując jak działają).
Twórczość i metodologia twórczości podlegają badaniom,
Modele- to czysta sztuka
Zjawiska wymykające się klasyfikacji- twórca, który buduje obiekty.
prof. A. Gawlikowski- stwierdził, że architektura to Jego życie. Wszystko ma swój kontekst. W architekturze kontekst jest niezbędny, aby wytworzyć paradygmat w urbanistyce. Urbanistyka bez kontekstu nie może istnieć.
Architektura- podkreślenie odrębności i wyższości powoduje, że jesteśmy alienowani w środowisku technicznym.
Prof. M. J. Sołtysik- sformułowała następujące tezy:
- architektura bywa nauką, gdy istnieje refleksją o architekturze.
- wydawnictwo, które powstanie powinno się dzielić na różne rodzaje refleksji o architekturze:
- historia,
- twórczość,
- teoria i metodologia architektury i urbanistyki,
- konserwatorstwo,
Prof. J. Rębielak- stwierdził, że architektura jest nauką, sztuka i techniką, ale musimy zbudować wspólny język. Tym językiem jest matematyka. Matematyka pozwala na analizę architektury. Porównywanie osiągnięć z innymi to czysta matematyka.
Prof. S. Gzell- poprosił Zebranych o przesłanie materiałów mailem.
Prof. W. Kosiński- wyraził zdziwienie, że dopiero teraz zaczyna się dyskusja. Ale lepiej późno niż wcale. Taka książka to wielka rzecz. Gratuluję pomysłu. Sprawa jest bogata i pluralistyczna. Interdyscyplinarność i immanentność architektury, filozofii.
Warto zorganizować konwersatoria 15-20 minutowe, by Komitet Redakcyjny mógł dalej pracować. Prof. Jałowiecki- wydawał "stan badań naukowych w dziedzinie architektura i urbanistyka.
Prof. Gzell zaproponował stworzenie systemu pracy.
1. Spróbujmy zebrać istniejącą bibliografię przedmiotu. Prośba o przysłanie mailem tytułów i nazwisk publikacji krajowych i zagranicznych do S. Gzella.
2. Struktura zagadnienia (przedstawiona przez Prof. Zuziaka). Zachowując treść nazwijmy je inaczej.
3. zespoły przygotowujące konwersatoria- lokalne grupy terytorialne o wewnętrznej samoorganizacji oraz Sekcje i ich Przewodniczący.
Prof. Z. Bać- stwierdził, że należy zdefiniować pojęcie "architektura".
Prof. A. Franta- ponownie zaprosiła Zebranych na Kongres w Krakowie, który mieć będzie formułę debaty nad sensem miasta.
Prof. S. Gzell zakończył posiedzenie, podziękował Zebranym za przybycie i zaanonsował następne spotkanie na wrzesień lub październik 2016.

Protokołowała dr inż. arch. Agnieszka Wośko- Czeranowska sekretarz KAiU PAN